Áp Xe Gan

Áp-xe gan là sự mưng mủ trong tổ chức gan. Ổ mủ có thể to hoặc nhỏ, đơn độc hay nhiều ổ mủ khác nhau. Áp-xe gan là một bệnh rất nguy hiểm vì sẽ gây nhiễm khuẩn, nhiễm độc tế bào gan và có thể xảy ra biến chứng nghiêm trọng. Hậu quả của áp-xe gan nói chung khó lường trước được vì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau như thời gian phát hiện, nguyên nhân gây bệnh, có xử lý kịp thời và điều trị đúng hay không?

Nguyên nhân gây áp xe gan
Áp xe gan cổ nhiều nguyên nhân khác nhau như do vi khuẩn, ký sinh trùng, do chấn thương. Người ta nghiên cứu thấy rằng trong các nguyên nhân gây áp xe gan thì nguyên nhân do vi khuẩn chiếm tỷ lệ cao nhất (khoảng 80% các trường hợp áp xe gan), trong đó do vi khuẩn xuất phát từ đường dẫn mật chiếm tỷ lệ cao nhất (40%), sau đó là vi khuẩn xâm nhập vào gan từ tĩnh mạch cửa (20%), và từ động mạch gan (12%). Áp xe gan do chấn thương (chiếm khoảng 4%) hay do xâm lấn trực tiếp từ các cơ quan lân cận gan (cơ hoành, phổi, màng phổi...). Đối với áp xe gan do amíp (chiếm 10%) có thể mắc phải sau khi bị nhiễm amíp. Bệnh amíp gây ra các tổn thương đặc trưng là loét ở niêm mạc đại tràng và có xu hướng kéo dài, mạn tính nếu không được điều trị tích cực.

Thương tổn mạch máu ở đại tràng giúp amíp theo tĩnh mạch vào tuần hoàn cửa hoặc hệ bạch mạch đến gan. Tại đây, chúng thường bị chặn lại bởi các xoang tĩnh mạch và gây ra hoại tử, hình thành các ổ áp xe gan.
Lý do để vi khuẩn hoặc ký sinh trùng vào được trong gan gây nên áp xe có thể do chúng theo đường máu, bạch huyết. Hầu hết áp xe gan do vi khuẩn đều xuất phát điểm là các ổ nhiễm khuẩn có sẩn hiện đang tồn tại trong cơ thể người bệnh đó như mụn, nhọt, áp xe cơ, áp xe cơ hoành hoặc áp xe phổi.

Triệu chứng của áp xe gan 
Điển hình nhất trong bệnh áp xe gan là sốt, ớn lạnh. Sốt có thể lên đến 39 - 40°c trong giai đoạn cấp tính nhưng sau đó có thể sốt nhẹ nhưng kéo dài nhiều ngày. Kèm theo sốt là bệnh nhân đau bụng. Đau bụng thường dữ dội, đau chủ yếu ở vùng dưới sườn bên phải (hạ sườn phải), nếu ổ áp xe to, cấp tính thì đau có thể lan rộng ra cả vùng thượng vị hoặc đau khắp bụng. Do gan bị sưng to nên làm cho người bệnh có cảm giác căng, tức, nặng ở vùng dưới sườn bên phải. Cũng do gan to ra nên cơ hoành bị đẩy lên cao, vì vậy, người bệnh cũng có hiện tượng khó thở. Nếu thăm khám thì khi sờ, nắn vào vùng gan (ở kẽ liên sườn 11 - 12) người bệnh thấy đau tăng lên, gõ vùng gan thấy đục rõ và cũng có thể sờ thấy mép của bờ gan to ra. Nếu làm dấu hiệu “rung gan”, ấn kẽ liên sườn số 11, 12 bên phải thì bệnh nhân kêu đau. Nếu chụp ổ bụng không chuẩn bị có thể thấy hình ảnh bờ co' hoành bên phải của vòm hoành cao lên (vòm hoành cao lên nhiều hay ít còn tùy thuộc vào mức độ sưng lên của gan). Siêu âm gan cho kết quả khá khả quan, đặc biệt là các kỹ thuật chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) càng cho kết quả chính xác.

Ngoài ra, có thể chụp X quang phổi để hy vọng phát hiện tràn dịch màng phổi hoặc hiện tượng thâm nhiễm đáy phổi phải. Trong những trường hợp đặc biệt, tại cơ sở y tế đủ điều kiện, người ta có thể chọc thăm dò để làm xét nghiệm. Trên cơ sở các kết quả của xét nghiệm và cận lâm sàng có được, bác sỹ lâm sàng có thêm những thông tin cần thiết giúp cho chẩn đoán áp xe gan chính xác hơn. Khi có những triệu chứng khó chịu như đau bụng, đặc biệt là vùng hạ sườn phái kèm theo sốt, rét run, rồi đột ngột hạ xuống, kéo dài, nhất là người có viêm đại tràng mãn tính thì cần nghĩ đến bị áp xe gan. Một số trường hợp áp xe gan không được chẩn đoán sớm có thể vỡ ra gây nhiễm khuẩn huyết nghiêm trọng hoặc vỡ và chảy vào màng phổi hoặc phổi, màng tim hoặc chảy vào ổ bụng gây viêm phúc mạc (viêm màng bụng) và các cơ quan khác có trong ổ bụng, cực kỳ nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.

Phòng bệnh áp xe gan
Tuy tỷ lệ áp xe gan không phải nhiều, nguyên nhân áp xe gan chủ yếu là do vi sinh vật nhưng trong đó vi khuẩn đường ruột lây lan theo đường dẫn mật chiếm tỷ lệ khá cao. Bên cạnh đó, việc ăn uống chưa hợp vệ sinh cũng rất dễ nhiễm ký sinh trùng, đặc biệt là amíp. Để phòng bệnh nói chung, không ăn rau sống, không uống nước chưa đun sôi. Đó là những vấn đề quan trọng trong phòng bệnh đường ruột nói chung, bệnh áp xe gan nói riêng. Khi phát hiện trong cơ thể có ổ nhiễm khuẩn cần di khám bệnh để được điều trị dứt điểm nhằm mục đích không cho vi khuẩn lây lan theo đường máu. Ngoài việc tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ, bệnh nhân cũng cần chú ý đến việc phòng tránh sự lây lan căn bệnh này như vệ sinh môi trường sạch sẽ, vệ sinh an toàn thực phẩm… có như vậy mới giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh áp-xe gan.

PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU